عبور از فساد تجربه موفق هنگ كنگ در فرهنگ پاكدستی
فی بگیر: تهران - چهل و دو آژانس مبارزه با فساد در 27 كشور منطقه آسیا - پاسیفیك در بازه زمانی سالهای 1952 تا 2016 میلادی تاسیس شدند، اما فقط تعداد معدودی از این آژانس ها توانستند تجربه موفقی را در زمینه مقابله با فساد به نام خود ثبت كنند؛ هنگ كنگ یكی از این موارد است.
به گزارش گروه تحلیل، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، هنگ كنگ واقع در شرقی ترین نقطه قاره آسیا، یكی از دو منطقه اداری ویژه تحت حاكمیت جمهوری خلق چین است. این منطقه تا سال 1997 به مدت بیش از یكصد و سی سال در استعمار بریتانیا قرار داشت. بعد از واگذاری مجدد هنگ كنگ به چین، پكن طی قراردادی با لندن، سیاست 'یك كشور، دو نظام' را پذیرفت كه به باعث آن هنگ كنگ تا سال 2047 (برنامه 50 ساله) با درجه بالایی از خودمختاری، به جز در مسائل نظامی و سیاست خارجی، به صورت مستقل اداره خواهد شد.
گرچه وجه تمایز عمده هنگ كنگ و چین در نوع نظام حاكم بر آنها است، اما تفاوت های مهم دیگری هم وجود دارد كه هنگ كنگ را از چین كمونیستی جدا می كند. یكی از مهم ترین این تفاوت ها عملكرد آنها در زمینه مقابله با فساد است.
موسسه شفافیت بین الملل كه كشورها و اقتصادهای جهان را بر مبنای میزان درك فساد در آنها رتبه بندی می كند، در آخرین گزارش خود در فوریه 2018 اعلام نمود كه هنگ كنگ در زمینه فساد بخش دولتی در سال 2017 با دو رتبه ارتقا نسبت به سال قبل توانسته است رده سیزدهم جهان را در بین 180 كشور و منطقه به خود اختصاص دهد. در حالیكه همین گزارش چین را در رتبه 77 جهان معرفی می كند.
بانك جهانی در ارزیابی مهار فساد كه یكی از شش شاخص جهانی حكمرانی است (WGI)، در گزارش سال 2017، هنگ كنگ را از میان 209 اقتصاد جهان در رتبه 18 قرار داد. بر طبق این رده بندی، هنگ كنگ، بعد از سنگاپور، بالاترین رتبه را در آسیا دارا است.
اهمیت مقابله با فساد در هنگ كنگ صرفا به ابعاد سیاسی و فرونشاندن موج گسترده اعتراض های عمومی مربوط نمی گردد. این شهر یكی از قطب های مالی و بانكی آسیا و جهان به حساب می آید، به صورتی كه از یكصد بانك بزرگ دنیا، 70 بانك در هنگ كنگ نمایندگی دارند و فعالیت می نمایند.
خدمات مالی در سال 2016 حدود 18 درصد تولید ناخالص داخلی هنگ كنگ را تشكیل می داد. در جدیدترین رتبه بندی شاخص جهانی مراكز مالی (GFCI) هم كه در مارس 2018 انتشار یافت، هنگ كنگ بعنوان سومین مركز مالی جهان، بعد از لندن و نیویورك، در منطقه آسیا-پاسیفیك شناخته شد. دلار هنگ كنگ سیزدهمین ارز رایج جهان است.
آخرین آمار نشان داده است كه 8 هزار و 225 شركت خارجی (شامل شركت های چینی) در هنگ كنگ دارای شعبه و نمایندگی هستند. بانك جهانی در گزارش سال 2018 در زمینه آسانی كسب و كار، هنگ كنگ را با امتیاز 83.44 از 100 در رتبه پنجم جهان در بین 190 كشور و منطقه معرفی نمود. این شهر همینطور دروازه اصلی جهان به سمت چین – بزرگترین قطب تولید و دومین اقتصاد جهان - به حساب می آید.
هنگ كنگ كه بعنوان آزادترین اقتصاد جهان شناخته می شود، همواره می كوشد تا زمینه لازم برای جذب سرمایه گذاری خارجی را افزایش دهد و در این راستا سیاست های متنوعی را در پیش گرفته است. انعقاد موافقتنامه های تجارت آزاد، كاهش مالیات و تولید وزارتخانه ای با همین عنوان در سال 2000 را می توان همچون این سیاست ها برشمرد. تولید فضای سالم برای تجارت با استفاده از مبارزه جدی با فساد در هنگ كنگ، رهبران این جهان-شهر آسیایی را در نیل به اهداف اقتصادیشان یاری كرده است.
مطالعات نشان داده است كه بین سرمایه گذاری خارجی و مقابله با فساد در كشورها رابطه مثبت وجود دارد. به عبارت دیگر، شیوع فساد در بخش های دولتی و خصوصی و عدم برخورد با مجرمان اقتصادی ریسك سرمایه گذاری را افزایش و در نتیجه فرصت های جذب سرمایه های خارجی و داخلی را می كاهد.
جایگاه امروز هنگ كنگ در بین پاك ترین جوامع دنیا به لحاظ فساد، سابقه ای چندان طولانی ندارد. این شهر در اوایل دهه 70 میلادی كه رشد چشمگیر جمعیت و توسعه اجتماعی – اقتصادی را تجربه می كرد، با معضل فساد گسترده و نهادینه دست به گریبان بود و در حقیقت یكی از فاسدترین مناطق اقتصادی جهان قلمداد می شد.
معرفی و تصویب قوانین مقابله با فساد در هنگ كنگ مبحث جدیدی نیست؛ فساد مالی همچون ارتشا از اواخر قرن نوزدهم میلادی در این شهر رسما جرم به شمار می آمده است، اما این منطقه با وجود چندین مرحله اصلاحات مرتبط طی دهها سال گذشته، موفق به مهار فساد مالی نشده بود؛ به صورتی كه تا قبل از اقدام جدی دولت برای مقابله با فساد، برای دریافت هرگونه خدمات دولتی از فوریت های پزشكی و آتش نشانی گرفته تا وصل كردن خطوط تلفن باید 'پول چای' پرداخت می شد؛ وضعیتی كه فساد را به جزء لاینفك زندگی روزمره مردم هنگ كنگ تبدیل نموده بود.
'پیتر گادبر' یكی از افسران ارشد پلیس در سال 1973میلادی به افترا فساد تحت پیگرد قانونی قرار گرفت و طی مهلت یك هفته ای برای عرضه اسناد مربوط به ثروت 4.3 میلیون دلاری اش توانست از هنگ كنگ به بریتانیا بگریزد. اعتراض های گسترده به انفعال مسئولان هنگ كنگ سبب شد كه فساد به مساله ای جدی در این دولت-شهر تبدیل گردد. سر 'الستر بلر-كر' قاضی كمیسیون تحقیق پرونده گادبر، بعد از بررسی نهادها و قوانین مقابله با فساد در هنگ كنگ طی گزارشی اعلام نمود كه تنها راه مبارزه جدی با فساد تشكیل نهادی مستقل است. بدین ترتیب كمیسیون مستقل مبارزه با فساد (ICAC) در سال 1974 به وجود آمد.
** استقلال در مبارزه با فساد
از آنجا كه بیشتر پرونده های فساد به لحاظ سیاسی حساس هستند و باعث رسوایی دولت ها می شوند، اثربخشی آژانس های مبارزه با فساد در هر نقطه ای از جهان به میزان استقلال آن ها از بخش ها و افراد بانفوذ بستگی دارد. استقلال این نهادها هم به نوبه خود در گرو اراده سیاسی حكومت ها و عزم آن ها به ریشه كنی فساد است.
كمیسیون مستقل مبارزه با فساد، همانطور كه از عنوانش برمی آید، نهادی كاملا مستقل است كه در عمل و تصمیم گیری به هیچ یك از بخش های دولت هنگ كنگ، همچون پلیس وابسته نیست. استقلال عمل این كمیسیون در قانون اساسی هنگ كنگ هم تاكید و تضمین شده است.
تا قبل از شكل گیری كمیسیون مذكور، یگانی تخصصی در پلیس هنگ كنگ مسوولیت مبارزه با فساد را بر عهده داشت. اما در همان دوران، فساد به شكل پدیده ای سازمانی در بین نیروهای پلیس، به جدی ترین چالش این شهر تبدیل شد؛ تا آنجا كه رئیس اجرایی وقت هنگ كنگ را بر آن داشت تا برای حل این معضل دستور تولید نهادی مستقل از پلیس و دیگر دستگاه های دولتی را صادر كند.
**اصلاح قوانین
با شروع كار كمیسیون مستقل مبارزه با فساد، پیگیری، محاكمه و مجازات شمار زیادی از مقام های رده بالای دولتی همچون افسران ارشد پلیس، این پیام را به جامعه هنگ كنگ داد كه دولت در مبارزه با فساد كاملا جدی است و برای تحقق تولید فضایی سالم، افراد مظنون را، صرف نظر از مقام و قدرتشان، مورد پیگرد قرار خواهد داد. 'دونالد تسانگ' رئیس اجرایی وقت هنگ كنگ، در سال 2012میلادی به افترا اجاره آپارتمانی مجلل زیر قیمت بازار از یكی از سوی های تعاملات تجاری دولت، بازداشت، محاكمه و به 20 ماه زندان محكوم شد.
امكان پیگرد رئیس اجرایی بعنوان بالاترین مقام هنگ كنگ به باعث اصلاحیه حكم پیشگیری از ارتشا در سال 2008 میلادی مهیا شد. این اصلاحیه تصریح می كند كه چنانچه رئیس اجرایی (فعلی یا سابق) در ازای دریافت رشوه یا هدیه از انجام وظیفه خودداری یا نسبت به آن اقدام نماید، به دیگران در به دست آوردن ارتقا، امتیاز و یا قراردادی دولتی كمك نماید، و یا دارای اموال پرارزش و برخوردار از سطحی از زندگی باشد كه با حقوق رسمی اش تناسب نداشته باشد، مجرم شناخته می گردد.
**پیشگیری و فرهنگ سازی
نهاد مبارزه با فساد در هنگ كنگ ضمن حفظ استقلال از دیگر بخش های دولت و پرهیز از آلوده شدن به سیاست، به صورت همزمان در زمینه تفحص و رسیدگی، پیشگیری و آموزش همگانی فعالیت می كند. اساس كار كمیسیون مستقل مبارزه با فساد بر این فرض استوار است كه 'سلول های سرطانی فساد امكان دارد در ظاهر غیرفعال شده باشند، اما به محض تولید شرایط مساعد مجددا حمله خواهند كرد'. در نتیجه، پیشگیری و آموزش عمومی دو حوزه مكمل و مهم مقابله با فساد قلمداد می شوند.
'ارتباط با جامعه' عنوان بخشی در كمیسیون مستقل مبارزه با فساد در هنگ كنگ است كه با رویكرد سه گانه افزایش آگاهی، نفوذ به لایه های مختلف جامعه، و ترغیب مردم به مشاركت بلافاصله پس از تاسیس این نهاد شكل گرفت.
برنامه های بخش ارتباط با جامعه شامل آموزش های حضوری و مجازی، و هم انتشار كتابچه ها و تبلیغات در رسانه ها برای همه رده های سنی و گروههای جامعه، همچون دانش آموزان و دانشجویان است. كمیسیون مستقل مبارزه با فساد می كوشد تا با استفاده از شیوه های مختلف آموزش، هدف تولید و نهادینه كردن 'فرهنگ صداقت' را در هنگ كنگ محقق سازد. در این راستا، شبكه ای از افسران اخلاق در همه ادارات و سازمان های دولتی هنگ كنگ تشكیل می گردد كه اعضای آن به صورت مستقیم با نهاد مبارزه با فساد همكاری دارند. علاوه بر این هنگ كنگ می كوشد تا همگام با توسعه فناوری های اطلاع رسانی، تلاش های خویش را برای تولید و درونی كردن فرهنگ پاكدستی و پرهیز از فساد به روز رسانی كند.
اختیارات گسترده ای كه به این نهاد تفویض شده هم بر كارآمدی آن افزوده است. كمیسیون مستقل مبارزه با فساد به باعث قانون می تواند مدارك سفر همچون گذرنامه هر شهروند مظنون به كسب درآمدهای غیرقانونی را مصادره و بدین ترتیب امكان فرار آن ها از حسابرسی و مجازات را منتفی كند؛ به حساب های بانكی كاركنان و مقام های دولتی دسترسی دارد و می تواند بدون حكم دادگاه اموال توجیه نشده آن ها را بازرسی و توقیف كند؛ اختیاراتی كه به اعتقاد كارشناسان در جهت مبارزه با فساد، بازدارندگی مشهودی را به دنبال داشته است.
**مشاركت عمومی
حمایت افكار عمومی و همراهی آن ها با نهادها، سیاست ها و فعالیت های مبارزه با فساد نقش مهمی در به ثمر رسیدن این تلاش ها در جامعه هنگ كنگ داشته است. اولین گام ها در راه تحقق این رویكرد با معرفی كمیسیون مستقل مبارزه با فساد با استفاده از تبلیغات در رسانه ها، و انتشار پوسترها و كتابچه ها برداشته شد.
پس از اطلاع رسانی درباره ماهیت، فلسفه وجودی و وظایف این نهاد، تلاش گسترده برای نفوذ به همه اقشار جامعه بخصوص گروه های پرخطر و دور از دسترس شروع شد كه تا امروز هم ادامه داشته است.
مرحله بعد، كوشش برای جلب مشاركت عمومی در راه مبارزه با فساد بود. این نهاد به مردم پیام داد كه مقابله با فساد وظیفه ای اجتماعی و مستلزم كمك و همكاری همه اعضای جامعه است. كمیسیون مستقل مبارزه با فساد ضمن دعوت از مردم برای هشیاری و گزارش موارد مشكوك، اطمینان داده است كه از آن ها در مقابل هرگونه تبعات منفی محافظت خواهد نمود. اعطای حق ناشناس ماندن به شكایت كنندگان و شاهدان عینی، تولید سازوكاری برای پشتیبانی از آنها، و تضمین بررسی گزارش ها ظرف 48 ساعت همچون تدابیری بود كه این كمیسیون برای جلب مشاركت مردمی اتخاذ نمود. یافته های نظرسنجی سالانه كمیسیون مستقل مبارزه با فساد كه در انتها سال 2017 انتشار یافت، نشان داده است كه بیش از 98 درصد جامعه آماری نهاد مذكور را شایسته حمایت می دانند.
داستان موفقیت هنگ كنگ در مبارزه با فساد و قرارگرفتن این شهر در لیست معدود كشورهای پاك جهان ثابت كرده است كه همكاری جامعه با نهادهای مسئول می تواند به مقابله موثرتر با فساد و پیشگیری از آن منتهی شود. چونكه هرچه تمایل مردم به گزارش كردن موارد مشكوك بیشتر باشد، رسوایی ناشی از ارتكاب جرائم مالی و فساد سنگین تر خواهد بود، و به تبع آن احتمال متوسل شدن به روش های غیرقانونی برای كسب منافع شخصی كاهش خواهد یافت.
**نظارت بر عملكرد نهاد مبارزه با فساد
عملكرد كاركنان كمیسیون مستقل مبارزه با فساد در هنگ كنگ به دقت تحت نظر قرار دارد. این نهاد از بدو تاسیس دارای كمیته ای مستقل برای رسیدگی به شكایات از كاركنانش است و هرگونه شكایتی از ماموران و مقامات كمیسیون مستقل مبارزه با فساد بعد از بررسی اولیه در كمیته مذكور برای رسیدگی به نهادهای مسئول ارجاع داده می شود.
علاوه بر رسیدگی به شكایات، به كاركنان این نهاد آموزش داده شده است كه با عملكرد صحیح وجهه كمیسیون مستقل مبارزه با فساد را حفظ كنند. آن ها موظف می باشند به حقوق افراد احترام گذاشته و پا را از محدوده قانون فراتر نگذارند. در مرامنامه این نهاد همینطور تاكید گردیده است كه نیروهای مربوطه موظفند در همه حال اصل انصاف، عدم تبعیض، ادب و خویشتنداری در كلام و رفتار و پرهیز از حب و بغض را رعایت نمایند و از مقام و اختیاراتشان سوء استفاده نكنند.
نهاد مذكور تحت نظارت مستقیم رئیس اجرایی هنگ كنگ و شورای اجرایی قرار دارد و باید درباره عملكرد خود پاسخگو باشد. علاوه بر این، بالاترین مقام كمیسیون مستقل مبارزه با فساد یا كمیسر باید درباره منابع مالی و هم مطابقت عملكرد این نهاد با اختیارات و قوانین مربوطه به پارلمان و تشكیلات قضایی هنگ كنگ پاسخ دهد. چهار كمیته مشورتی غیردولتی هم متشكل از شخصیت های سرشناس جامعه مدنی به دقت بر عملكرد نهاد مبارزه با فساد در هنگ كنگ نظارت می كنند.
**مشاركت بین المللی
همانطور كه اشاره شد، بخش عمده اقتصاد جهان-شهر هنگ كنگ را مالیه، سرمایه گذاری خارجی و تجارت بین المللی تشكیل می دهد. ارزش تجارت خارجی كالا و خدمات، همچون صادرات مجدد كالا، چهار برابر تولید ناخالص داخلی هنگ كنگ است. بنابراین حفظ و ارتقای شفافیت و سلامت نظام های مالی، كه به نوبه خود ثبات را به همراه دارند، جذابیت این شهر را برای سرمایه گذاران و مشتریان خارجی آن دوچندان می كند. از این رو، هنگ كنگ همواره كوشیده است تا با همراهی و عضویت در نهادهای بین المللی و اقدامات جمعی مقابله با فساد، نظر سرمایه گذاران خارجی را جلب نماید.
هنگ كنگ به واسطه عضویت چین در كنوانسیون سازمان ملل برای مبارزه با فساد (UNCAC) و كنوانسیون این نهاد برای مقابله با جرائم سازمان یافته فراملی (UNTOC) مشمول این دو كنوانسیون می گردد. علاوه بر این، هنگ كنگ از سال 1991 تابحال عضو گروه ویژه اقدام مالی (FATF) است. گروه ویژه اقدام مالی كه به منظور مقابله با پولشویی، تامین مالی گروه های تروریستی و هرگونه تهدیدی ضد سلامت نظام مالی بین الملل در سال 1989 به وجود آمد، 37 عضو دارد كه شامل 35 كشور و دو سازمان منطقه ای می گردد.
هنگ كنگ عضو گروه آسیا-پاسیفیك در زمینه مقابله با پولشویی (APG)و همینطور عضو ابتكار عمل مشترك مبارزه با فساد بانك توسعه آسیا و سازمان همكاری و توسعه اقتصادی می باشد.
پژوهشم**9156**1552
این مطلب را می پسندید؟
(1)
(0)
تازه ترین مطالب مرتبط
نظرات بینندگان در مورد این مطلب